DEĞERLER EĞİTİMİ

 .   DEĞERLER EĞİTİMİ     .
.    Değerler Eğitimi Nedir ve Neleri Kapsar?

Değerler eğitimi, bireylerin ve toplumun sahip olduğu ahlaki, kültürel, manevi ve evrensel değerleri öğrenme, içselleştirme ve bu değerlere uygun davranışlar sergileme sürecidir.

Bu eğitim, bireyin karakter gelişimini destekleyerek, sorumluluk bilinci, empati, saygı, dürüstlük, yardımlaşma gibi nitelikleri kazanmasını hedefler.

Yalnızca bilgi aktarımı değil, aynı zamanda duygusal farkındalık ve davranışsal dönüşümü de içerir.

Değerler eğitimi, bireyin hem kendisine hem de “topluma yararlı”, “erdemli” bir insan olmasını amaçlar.  

Değerler eğitimi, bireyin yaşamın her alanında “doğru kararlar” almasına, “toplumsal uyumu” güçlendirmesine ve “huzurlu bir yaşam” sürmesine katkıda bulunur.

Bu kapsamda şunları içerebilir:

-Evrensel Değerler:

Sevgi, saygı, hoşgörü, adalet, barış, dürüstlük, sorumluluk, empati.

-Ulusal Değerler:

Yurtseverlik, bağımsızlık, ulusal birlik ve beraberlik, ulusal kültür ve tarih bilinci.

-Manevi Değerler:

İnanma, şükür, sabır, merhamet, fedakârlık.

-Toplumsal Değerler:

Yardımlaşma, dayanışma, iş birliği, konukperverlik, nezaket.

-Bireysel Değerler:

Özgüven, öz disiplin, çalışkanlık, azim, sorumluluk.

-Çevresel Değerler:

Doğa sevgisi, çevre bilinci, kaynakları verimli kullanma.

TÜRK TOPLUMUNDA "DEĞERLER EĞİTİMİ"

Nasıl ve Hangi Aşamalarla Verilmelidir?

Türk toplumunda değerler eğitiminin etkin bir şekilde verilmesi için çok yönlü ve aşamalı bir yaklaşım benimsenmelidir.

Bu süreçte hem “resmi eğitim kurumları” hem de aile ve diğer toplumsal yapılar etken rol oynamalıdır.

1. Ailede Değerler Eğitimi (Temel Aşama)

Aile, değerler eğitiminin ilk ve en kritik aşamasıdır.

Çocuk, değerleri ilk olarak ailesi içinde gözlemleyerek, taklit ederek ve yaşayarak öğrenir.

-Model Olma:

Ebeveynler, çocuklarına kazandırmak istedikleri değerleri kendi davranışlarıyla sergilemelidir. Örneğin, dürüstlük öğretilmek isteniyorsa, ebeveynlerin her durumda kendilerinin dürüst davranması gerekir.

-Açık İletişim:

Değerler hakkında çocuklarla açıkça konuşulmalı, neden önemli oldukları basit ve anlaşılır bir dille açıklanmalıdır.

Çocukların soruları sabırla dinlenmeli ve anlamlı cevaplar verilmelidir.

-Ödüllendirme ve Pekiştirme: Olumlu değerlere uygun davranışlar sergileyen çocuklar takdir edilmeli, övülerek bu davranışlar pekiştirilmelidir. Maddi ödüller yerine manevi takdir ve teşvikler tercih edilmelidir.

-Ev İşlerine Katılım:

Sorumluluk bilincini geliştirmek için çocuklara yaşlarına uygun ev işleri verilmeli ve bu görevleri yerine getirmeleri konusunda teşvik edilmelidir.

-Masal ve Öykü Anlatımı:

Ulusal ve manevi değerleri içeren, ibretlik olayların yer aldığı masallar, öyküler ve destanlar anlatılarak çocukların hayal güçleri ve “değer bilinci” zenginleştirilmelidir.

2. Okulda Değerler Eğitimi (Sistematik ve Destekleyici Aşama)

Okul, değerler eğitiminin sistemli ve bilinçli bir şekilde verildiği önemli bir kurumdur.

-Bütünleştirilmiş Yaklaşım:

Değerler, ayrı bir ders olarak değil, tüm ders programlarına entegre edilerek verilmelidir.

Tarih, edebiyat, sosyal bilgiler gibi dersler, değerlerin somut örneklerle işlenmesi için ideal platformlardır.

-Öğretmenlerin Rolü:

Öğretmenler, değerlerin aktarımında en önemli modellerdendir.

Kendi davranışlarıyla değerlere bağlılıklarını göstermeli, öğrencilere rehberlik etmeli ve değerler konusunda onlarla açıkça konuşmalıdır.

Öğretmenler, değerler eğitimi konusunda düzenli olarak “hizmet içi eğitimler” almalıdır.

-Etkinlik Temelli Öğrenme:

Sorumluluk, adalet, yardımseverlik gibi temalarda projeler, drama çalışmaları, münazaralar, sosyal sorumluluk etkinlikleri (yardım kampanyaları, çevre temizliği vb.) düzenlenmelidir.

Bu tür etkinlikler, değerlerin “yaşanarak” ve “deneyimlenerek” öğrenilmesini sağlar.

-Öyküler ve Ahlaki İkilemler:

Ahlaki ikilemler içeren hikayeler sunularak öğrencilerin empati kurma, akıl yürütme ve problem çözme becerilerini kullanarak değerler üzerine düşünmeleri teşvik edilmelidir.

Burada önemli olan doğru yanıtı bulmaktan çok, öğrencinin “düşünme süreci”dir.

-Okul İklimi ve Sosyal Çevre:

Okulun genel atmosferi, öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle olan ilişkileri, okul kuralları ve sosyal etkinlikler, değerlerin yaşam bulduğu bir ortam sunmalıdır.

Okulda, “güvenli, temiz ve saygılı” bir ortam olmalıdır.

-Aile-Okul İş Birliği:

Okul, değerler eğitimi konusunda aileleri bilgilendirmeli, seminerler düzenlemeli ve iş birliği içinde hareket etmelidir.

Aile ve okulun aynı değerleri savunması ve uygulaması, “eğitimin” etkinliğini artıracaktır.

3. Toplumsal Alanda Değerler Eğitimi (Pekiştirici ve Genişletici Aşama)

Aile ve okul dışında, toplumun diğer tüm unsurları da değerler eğitimine katkıda bulunmalıdır.

-Medya ve Sanat:

Televizyon, internet, sinema, tiyatro, müzik gibi medya ve sanat dalları, değerlerin doğru ve etkili bir şekilde yaygınlaştırılması için kullanılmalıdır. Özellikle çocuklara ve gençlere yönelik içeriklerde pozitif değerler ön plana çıkarılmalıdır.

-Sivil Toplum Kuruluşları:

Dernekler, vakıflar, spor kulüpleri gibi sivil toplum kuruluşları, kendi faaliyet alanlarında değerler eğitimine yönelik projeler geliştirmeli ve uygulamalıdır.

Gönüllülük etkenlikleri, değerlerin yaşanarak öğrenilmesi için önemli bir zemin sunar.

-Yerel Yönetimler:

Belediyeler, parklar, kütüphaneler, kültür merkezleri gibi alanlarda değerleri özendirici etkinlikler, kampanyalar ve işlik çalışmaları düzenlemelidir.

-Dinsel Kurumları:

Camiler ve diğer ibadethaneler, kendi bünyelerinde dini ve ahlaki değerleri anlatan programlar düzenleyerek toplumsal değerlerin güçlenmesine katkı sağlayabilirler.

-Örnek Kişiler:

Toplumda seçilerek, örnek alınan liderler, sanatçılar, sporcular ve bilim insanları, kendi yaşam biçimleri ve söylemleriyle “değerlerin yaygınlaşmasına” olumlu katkıda bulunabilirler.

Bu aşamaların bir bütünlük içinde, “eşgüdümsel” ve “sürekli” bir biçimde uygulanması, Türk toplumunda değerler eğitiminin daha güçlü ve kalıcı olmasını sağlayacaktır.

Özellikle “ezberden uzak, deneyime dayalı ve katılımcı bir eğitim modelini” benimsemek büyük önem taşımaktadır.

Bu süreçte medya ve sosyal medyanın olumsuzluk yaratan etkisi ve rolü üzerinde iyi düşünülmeli ve fikir oluşturulmalıdır.

.   Öğretmen Gönen ÇIBIKCI, 2025.06.26, Mff.

.  (Araştırma ve incelemeye dayanan değerlendirme yazım.)